Η Κωνσταντινούπολη (τουρκ. Istanbul, αρχαία ελληνικά Βυζάντιο) είναι η μεγαλύτερη πόλη και λιμάνι της Τουρκίας. Υπήρξε πρωτεύουσα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και στη συνέχεια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Η παλιά περιτειχισμένη πόλη βρίσκεται σε μια τριγωνική χερσόνησο ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ασία. Λειτουργώντας άλλοτε ως φράγμα, υπήρξε για πάνω από 2.500 χρόνια το επίκεντρο θρησκευτικών, πολιτιστικών και πολιτικών αντιπαραθέσεων. Για το ίδιο και μεγαλύτερο διάστημα υπήρξε μια από τις πλέον επίζηλες πόλεις του κόσμου.
Η ονομασία Βυζάντιο προέρχεται ίσως από το Βύζαντα, ο οποίος, σύμφωνα με την παράδοση ήταν αρχηγός των Ελλήνων από τα Μέγαρα που απέσπασαν την χερσόνησο από τον έλεγχο των ποιμενικών θρακικών φυλών και έκτισαν την πόλη γύρω στο 657 π.Χ. Το 196 π.Χ. ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Σεπτίμιος Σεβήρος, αφού ισοπέδωσε την πόλη , η οποία του εναντιώθηκε σε κάποιον εμφύλιο πόλεμο την ανοικοδόμησε και την ονόμασε Augusta Antonina προς τιμήν του γιου του. Το 330 μ.Χ., όταν ο Κωνσταντίνος ο Μέγας την ανακήρυξε πρωτεύουσα του κράτους του, της έδωσε την ονομασία Nova Roma (Νέα Ρώμη) . Τα νομίσματα της όμως συνέχισαν να φέρουν την σφραγίδα «Βυζάντιο», έως ότου ο αυτοκράτορας διέταξε να κοπούν νομίσματα με την νέα ονομασία της πόλης.
Τον 13ο αιώνα οι Άραβες, ακούγοντας τους Βυζαντινούς να χρησιμοποιούν την έκφραση «εις την πόλιν», αναφερόμενοι στην πρωτεύουσά τους, άρχισαν να την ονομάζουν «Ιστινπόλιν», που με την πάροδο του χρόνου μετά από μία σειρά αντιμεταθέσεων, έγινε Ισταμπούλ. Η πόλη εξακολούθησε όμως να φέρει την από χιλιετίες ονομασία της μέχρι το 1926, οπότε η τουρκική Ταχυδρομική Υπηρεσία την άλλαξε επίσημα.
Η παλιά πόλη έχει έκταση 23 περίπου τετραγωνικά χιλιόμετρα, αν και ο σημερινός δήμος της Κωνσταντινούπολης φθάνει τα 225 τετραγωνικά χιλιόμετρα και εκτείνεται και στις δύο πλευρές του Βοσπόρου και της Προποντίδας ή Θάλασσας του Μαρμαρά. Η παλιά πόλη περιλαμβάνει επτά λόφους, οι οποίοι κρίθηκαν απαραίτητοι από τον Μέγα Κωνσταντίνο για τη δημιουργία της Νέας Ρώμης [ΣΣ. Τούτο γιατί ήθελε η μεταφορά της πρωτεύουσας να συνδυάζεται και με τις αναλογίες του τοπίου. Η Ρώμη ήταν χτισμένη σε επτά λόφους (montes), από όπου και ο χαρακτηρισμός Septimontium. Η Κωνσταντινούπολη χτίστηκε και αυτή σε επτά λόφους, από όπου ο χαρακτηρισμός Επτάλοφος]. Οι έξι από αυτούς ανήκουν σε μια επιμήκη σειρά υψωμάτων πάνω από τον Κεράτιο Κόλπο, ενώ ο έβδομος υψώνεται μόνος του στα νοτιοδυτικά.
Σύμφωνα με μακρά παράδοση, τα νερά που περιβρέχουν τη χερσόνησο ονομάζονται «οι τρεις θάλασσες» πρόκειται για τον Κεράτιο Κόλπο, τον Βόσπορο και την Προποντίδα. Ο Κεράτιος Κόλπος είναι μια κοιλάδα μήκους επτά χιλιομέτρων, που έχει κατακλυστεί από τα νερά της θάλασσας. Οι πρώτοι κάτοικοι της πόλης τον παρομοίασαν με το κέρατο του ελαφιού, οι σύγχρονοι Τούρκοι όμως τον ονομάζουν Χάλιτς (Halic= Κανάλι). OΒόσπορος (τουρκ. Bogazici) είναι ένας θαλάσσιος δίαυλος που συνδέει τον Εύξεινο Πόντο (Μαύρη Θάλασσα) με τη Μεσόγειο, δια μέσου της Προποντίδας και των Δαρδανελλίων. Ο στενός Κεράτιος Κόλπος χωρίζει την παλιά πόλη σε (τουρκ. Stamboul), στα νότια, από τη «νέα» πόλη (τουρκ. Beyoglu), στα βόρεια. Ο Βόσπορος χωρίζει το ευρωπαϊκό τμήμα της πόλης από τα ασιατικά προάστια Ουσκουντάρ (τουρκ. Uskudar, αρχ. Χρυσούπολις) και Καντίκιοϊ (τουρκ. Kadikoy αρχ. Χαλκηδών).
Όπως το διάβα της ιστορίας έτσι και οι δυνάμεις της φύσης άφησαν βαθιά τη σφραγίδα τους στην Κωνσταντινούπολη. Οι μεγάλοι ποταμοί που διασχίζουν τις πεδιάδες της Ρωσίας και της κεντρικής Ευρώπης, όπως ο Δούναβης, ο Ντον, ο Δνείστερος και ο Δνείπερος, μειώνουν την θερμοκρασία και την αλατότητα τον νερών του Εύξεινου Πόντου, ώστε να φτάνει σε επίπεδα χαμηλότερα από αντίστοιχα της Μεσογείου. Έτσι, τα νερά της Μαύρης Θάλασσας μετακινούνται προς τον Νότον δια μέσου του Βοσπόρου, ταυτόχρονα όμως, τα θερμότερα νερά της Μεσογείου μετακινούνται προς Βορράν σε μεγαλύτερο βάθος, σχηματίζοντας ένα ισχυρό αντίρρευμα που επίσης διέρχεται μέσα από τον Βόσπορο.
